سردرد چه از نوع کوبشی و ضربان‌دار، چه از نوع سنگین و خمار کننده شیوع بالایی در میان کودکان دارد. سردرد با شدت‌های مختلف و بنا به دلایل گوناگون بروز می‌یابد. مهم این است که بتوانیم تشخیص دهیم که چه زمانی سر درد فقط یک درد گذرا و موقتی است و چه زمانی عارضه‌ای جدی‌تر است و نیاز به توجه و درمان تخصصی دارد. دست‌کم 40 درصد از کودکان تا سن 7 سالگی سر درد را تجربه می‌کنند.
علت سردرد در کودکان
تغییر در مواد شیمیایی، عصب‌ها یا رگ‌های ناحیه سر منجر به بروز سردرد می‌شود. این تغییرات پیام درد را به مغز می‌فرستد و به سردرد دامن می‌زند. در کل انواع سردرد در کودکان و بزرگسالان یکسان است. به علاوه سردرد غالباً ارثی است، بنابراین اگر والدین دچار سردرد باشند، احتمالاً فرزندانشان نیز از این ناراحتی رنج خواهند برد.
سردرد گاهی نتیجه ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، دندان درد و عفونت سینوس‌ها، چشم‌ها، گوش‌ها یا گلو است. سر درد در کودکان گاهی صرفاً نتیجه اضطراب و استرس، خستگی یا کاهش آب بدن کودک است. گاهی اوقات پس از وارد شدن ضربه به سر کودک دچار سردرد می‌شود. سردرد ضربان‌دار کودکان در موارد بسیار نادر نشانه تومور مغزی یا مننژیت است، البته به خاطر داشته باشید که هم تومور مغزی و هم مننژیت علاوه بر سردرد با علائم دیگری نیز همراه است. سردرد گاهی نشانه مشکلات بینایی در کودکان است.
نشانه‌ها و علائم
سردرد ممکن است دردی تیر کشنده، ضربان‌دار یا سنگین باشد و در یک یا هر دو طرف سر بروز یابد.
وضعیت کودک را تحت نظر بگیرید و از او بپرسید که آیا علائم زیر را دارد یا خیر:
- تغییر در حافظه، تمرکز یا گفتار
- ضعف پا یا دست
- تغییر در شنوایی یا بینایی
- تب
- گرفتگی و آبریزش بینی یا درد عضلانی
- حالت تهوع یا استفراغ
- آسیب دیدن یا تصادف کردن
انواع
سردردهای کودکان به سه نوع اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:
سردرد تنشی
علامت مشخصه این نوع سر درد درد سنگین در یک یا هر دو سمت سر است، و سردرد عموماً ماهیت تیر کشنده ندارد. بیمار دچار سردرد تنشی درد را شبیه به نواری توصیف می‌کند که محکم دور سر بسته شده است و فشار شدیدی را روی سر حس می‌کند. علائم غالباً پی‌آمد استرس، اضطراب یا افسردگی است، البته گاهی نیز از وضعیتی نامناسب سرچشمه می‌گیرد. سردردهای تنشی معمولاً در مدرسه یا خانه تحت شرایط تنش‌زا و اضطراب‌آور شروع می‌شود و با آرام شدن کودک و شروع به بازی کردن برطرف می‌شود.
میگرن
سردردهای میگرنی معمولاً ارثی است و نخستین بار معمولاً در سنین 5 تا 8 سالگی بروز می‌یابد، هرچند احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد. میگرن عموماً یک طرفه و ضربان‌دار است و غالباً فعالیت بدنی آن را تشدید می‌کند. کودکان دچار میگرن دمدمی‌مزاج می‌شوند و تغییرات خلق و خو، رنگ پریدگی و زرد شدن پوست، خستگی مزمن، سرگیجه، تاری دید، ویار یا بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ، اسهال یا تب در آنان مشاهده می‌شود.
سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای معمولاً در کودکان زیر 10 سال مشاهده می‌شود و در بین پسران نوجوان شیوع بالاتری دارد. سردرد خوشه‌ای عموماً در دوره‌های چندهفته‌ای یا چندماهه بروز می‌یابد و دوره حمله‌های سردرد هر سال یا یک سال در میان تجربه می‌شود. هر چند ممکن است علائم کودکان با هم تفاوت داشته باشد، اما شایع‌ترین علائم سردرد خوشه‌ای به شرح زیر است:
- درد شدید یک سمت سر، معمولاً پشت چشم
- چشم در اثر سردرد دچار افتادگی پلک می‌شود، مردمک آن کوچک می‌شود یا پلک قرمز و متورم می‌شود.
- آبریزش و گرفتگی بینی
- متورم شدن پیشانی
تشخیص
متخصص اطفال ابتدا از کودک می‌خواهد تا علائم را شرح دهد، سپس نوع سردرد و علت بروز آن را بر مبنای شرح حال بیمار تشخیص می‌دهد. متخصص اطفال کودک را به طور کامل معاینه می‌کند، فشار خون و دیگر علائم حیاتی را بررسی می‌کند، دستور آزمایش خون می‌دهد. متخصص اطفال گاهی به منظور تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به دیگر عارضه‌ها دستور ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) یا سی تی اسکن (مقطع‌نگاری رایانه‌ای) می‌دهد تا تصویر دقیق‌تری از داخل مغز داشته باشد.
درمان سردرد کودکان
سردرد بچه‌ها با توجه به علت آن درمان می‌شود.
دارو
- داروهای متوقف کننده درد: این داروها بر گیرنده‌های خاصی در رگ‌های خونی سر اثر می‌گذارد و سردرد شروع شده را متوقف می‌کند. مصرف این داروها فقط با تجویز پزشک مجاز است.
- داروهای مسکن: این مسکن‌ها که بدون نسخه نیز به فروش می‌رسد، سردرد را متوقف می‌کند.
- داروهای پیشگیری کننده: متخصص اطفال این داروها را برای مصرف روزانه تجویز می‌کند تا احتمال بروز سردردهای میگرنی شدید کاهش یابد.
درمان خانگی
اکثر سردردهای معمولی را می‌توان با درمان‌های خانگی ساده برطرف کرد. برای آرام کردن سردرد فرزندتان از او بخواهید تا:
- در اتاق خنک، تاریک و ساکتی دراز بکشد.
- دستمال خنک و مرطوبی را روی پیشانی یا چشم‌هایش بگذارد.
- آرام باشد و استراحت کند.
- عمیق و راحت نفس بکشد.
- مطمئن شوید که کودک غذا خورده است. میگرن برخی کودکان پس از یک خواب آرام و طولانی ساکت می‌شود. بخش مهمی از درمان میگرن دوری از محرک‌هایی است که باعث شروع حمله می‌شود. به همین دلیل است که باید علل شروع شدن درد را یادداشت کرد.
- می‌توانید به فرزندتان مسکن‌های غیرتجویزی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. البته قبل از مصرف بروشور دارو را بخوانید تا از دستور مصرف آن مطلع شوید. اگر درباره مقدار یا زمان مصرف دارو سوال دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید. اگر فرزندتان کمتر از دو سال دارد یا به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا است، قبل از مصرف هر گونه مسکن با پزشک مشورت کنید. متخصص اطفال مناسب بودن مصرف دارو را بررسی و دستور مصرف آن را با توجه به وزن و سن کودک اعلام می‌کند.
- هیچ‌گاه به کودکان یا نوجوانان آسپرین ندهید، مگر آن که متخصص اطفال آن را تجویز کرده باشد. آسپرین باعث بروز سندرم ری می‌شود که یک بیماری خطرناک و کشنده است.
- اگر فرزندتان مرتب دچار سردرد میگرنی می‌شود، متخصص اطفال دارویی را تجویز می‌کند که باید هنگام شروع سردرد یا به صورت روزانه مصرف شود تا از بروز سردرد پیشگیری شود. متخصص اطفال تناوب سردردهای میگرنی را قبل از تجویز داروی پیشگیری بررسی می‌کند و مزایای احتمالی مصرف دارو را با عوارض احتمالی آن مقایسه می‌کند.
- درباره روش کنترل درد از متخصص اطفال راهنمایی بخواهید. متخصص اطفال طرح درمان مبتنی بر رویکردهای غیردارویی مانند آرام‌سازی، تکنیک‌های کاهش استرس و دوری از محرک‌های احتمالی را تهیه می‌کند.
- زمان، نحوه و علائم سردردهای فرزندتان را یادداشت کنید و توصیه‌های پزشک را به دقت رعایت کنید تا روش آرام کردن سردرد کودک را بیابید.
