رفلاکس معده

وقتی که کودک غذا می‌خورد، غذا از گلو از طریق مری که به آن لوله گوارشی هم گفته می‌شود، وارد معده می‌شود. زمانی که غذا به معده رسید، یک حلقه از عضلات از بازگشت غذا به مری جلوگیری می‌کنند.

اگر این عضلات به درستی بسته نشوند، غذا می‌تواند به سمت مری بازگردد که به این عارضه رفلاکس معده به مری (ریفلاکس گاستروازوفاژیال) گفته می‌شود.

اگر رفلاکس معده به مری مشکل‌ساز شود به آن رفلاکس معده اتلاق می‌شود. رفلاکس گاستروازوفاژیال یک فرایند خود محدودکننده شایع در نوزادان است که معمولاً 6 تا 12 ماه پس از تولد بهبود می‌یابد.

رفلاکس معده به مری چیست؟

رفلاکس گاستروزوفاژیال زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات شکم به سمت عقب بازمی‌گردد. معمولاً از دهان شیرخواران (کودکان زیر دو سال) مبتلا به رفلاکس معده

به مری مایعی شامل بزاق و اسیدهای معده بیرون می‌آید. اسید معده که به پوشش مری کودک شیرخوار برخورد می‌کند باعث سوزش سر دل می‌شود که به آن ترش کردن هم گفته می‌شود.

شیوع بیماری رفلاکس معده به مری در نوزادان به چه میزان است؟

رفلاکس در نوزادان بسیار شایع است. حدود نیمی از شیرخواران در سه ماهه اول پس از تولد چندین مرتبه در روز بالا می‌آورند. در برخی موارد، نوزادان تا سنین 12 تا 14 ماهگی به این عارضه مبتلا هستند.

رفلاکس معده چیست؟

رفلاکس معده به مری یک بیماری جدی و بلند مدت است که در آن اسید معده باعث تحریک مری می‌شود.

رفلاکس معده در نوزادان چقدر شیوع دارد؟

بیماری رفلاکس معده یک بیماری شایع در بین شیرخواران است. دوسوم نوزادان چهارماهه علائم بیماری رفلاکس معده را دارند. پس از یک سالگی حداکثر 10 درصد از کودکان به علائم رفلاکس معده مبتلا هستند.

تفاوت بین بیماری رفلاکس معده به مری و رفلاکس معده در چیست؟

نوزادان مبتلا به علائمی که آن ها را از غذا خوردن بازمی‌دارد یا آن هایی که تا سنین 12 تا 14 ماهگی به بیماری رفلاکس معده به مری مبتلا هستند در واقع به رفلاکس معده مبتلا شده‌اند.

اگر شما فکر می‌کنید که فرزندتان به رفلاکس معده مبتلا شده است باید او را نزد پزشک ببرید.

علت ابتلا به رفلاکس معده به مری و رفلاکس معده در شیرخوران چیست؟

رفلاکس گاستروزوفاژیال زمانی اتفاق می‌افتد که اسفنکتر پایینی مری به طور کامل شکل نگرفته باشد و عضلات نتوانند از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری کنند.

زمانی که محتویات معده وارد مری شد، نوزاد استفراغ کرده یا بالا می‌آورد. زمانی که اسفنکتر نوزاد به طور کامل شکل گرفت، از آن به بعد نباید دیگر بالا بیاورد.

رفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که عضله اسفنکتر پایینی مری ضعیف یا شل باشد. این ضعف یا شلی عضله باعث می‌شود که محتویات معده بتوانند به سمت مری بازگردند.

علائم

علائم اصلی رفلاکس در نوزادان بالا آوردن بیش از حد معمول است. نوزادان مبتلا به رفلاکس معده ممکن است یک یا چند علامت از علائم زیر را داشته باشند:

• کمر درد معمولاً در هنگام غذا خوردن یا پس از آن
• کولیک :گریه کردنی که بیش از 3 ساعت در روز بدون دلیل پزشکی طول بکشد.
• سرفه
• استفراغ یا مشکل بلع
• تحریک‌پذیری به خصوص پس از غذا خوردن
• ذات‌الریه: یک عفونت در یک یا دو ریه
• تغذیه بد یا شیر نخوردن نوزاد
• اختلال در رشد و سوءتغذیه
• عدم وزن گیری نوزاد
• مشکلات تنفسی در نوزاد
• استفراغ
• کاهش وزن نوزاد
• خس‌خس سینه: صدای شدید خس‌خس سینه در هنگام نفس کشیدن نوزاد

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• استفراغ زیاد نوزاد
• استفراغ شدید و جهنده مرتب به خصوص در نوزادان کمتر از دو ماه
• مایع استفراغی که مشخصات زیر را داشته باشد.بروز مشکلات تنفسی پس از استفراغ و بالا آوردن
  • استفراغ زرد یا سبز رنگ
  • استفراغ پنیری شکل یا قهوه‌ای رنگ
  • استفراغ خونی
• غالباً نوزاد از شیر خوردن امتناع کرده و به همین دلیل وزن او کم شده و رشد وی دچار اختلال می‌شود.
• گریه مدام سه ساعت یا بیشتر در روز و تحریک‌پذیری بیش از حد معمول
• بروز علائم کم‌آبی در بدن مانند خشک بودن پوشک یا بهانه‌گیری زیاد

تشخیص

پزشک معمولاً با پرسش برخی سؤالات در مورد علائم نوزاد و انجام معاینات بالینی می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. آزمایش‌هایی که برای کمک به تشخیص انجام می‌شوند عبارتند از:

• سونوگرافی
• تست‌های آزمایشگاهی: آزمایش خون و آزمایش ادرار می‌تواند به تشخیص کمک کرده و بیماری‌های احتمالی دیگر که موجب استفراغ و کاهش وزن می‌شوند را رد نماید.
• بررسی PH مری: برای سنجش میزان اسیدی بودن مری کودک، پزشک یک لوله باریک از طریق دهان یا بینی نوزاد وارد مری او می‌کند. لوله به دستگاهی متصل است که میزان اسیدی بودن مری را نشان می‌دهد. نوزاد شما ممکن است برای انجام این آزمایش در بیمارستان بستری شود.
• عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: این عکس‌ها ناهنجاری‌های دستگاه گوارش مانند انسداد را نشان می‌دهد. ممکن است قبل از انجام این آزمایش تصویری، مایع کنتراست (باریم) به کودک شما داده شود.
• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله مخصوص که سر آن یک دوربین تعبیه شده است (اندوسکوپ) از طریق دهان کودک وارد مری، معده و قسمت اول روده وی می‌شود. نمونه بافت برای آنالیز برداشته می‌شود. معمولاً آندوسکوپی برای نوزادان و کودکان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

اقدامات درمانی

درمان رفلاکس معده به علائم نوزاد و سن او بستگی داشته و شامل تغییرات غذایی و دارو درمانی یا انجام عمل‌های جراحی می‌شود.

تغییرات غذایی

پزشک در وهله اول اقدامات درمانی را برای درمان رفلاکس معده با تغییر روش‌های شیر دادن به نوزادی که رفلاکس معده دارد آغاز می‌کند. پزشک ممکن است انجام اقدامات زیر را توصیه کند:

• یک قاشق غذاخوری برنج به ازای هر 50 گرم شیر در شیشه شیر نوزاد اضافه کنید. در صورتی که این مخلوط غلیظ شد شما باید سر شیشه را تغییر داده و کمی گشادتر کنید. این فرمول را تغییر ندهید مگر این که پزشک به شما دستور دهد.
• برای کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، شیر را در بطری ذخیره کرده و به آن برنج را اضافه کنید.
• شیرخوار باید پس از خوردن هر 25 تا 50 گرم از این مخلوط آروغ بزند و در صورتی که از شیر مادر تغذیه می‌کند پس از تعویض هر سینه باید آروغ بزند.
• از دادن شیر زیاد به نوزاد پرهیز کنید. مقدار شیر توصیه شده را مطابق فرمول به نوزاد بدهید.
• پس از شیر خوردن، نوزاد را 30 دقیقه صاف نگه دارید.
• اگر پزشک تشخیص داد که نوزاد به پروتئین شیر حساسیت دارد باید به مدت 2 تا 4 هفته به نوزاد پروتئین هیدرولیز شده بدهید. فرمول این نوع پروتئین به گونه‌ای است که به راحتی تجزیه شده و هضم می‌شود.

داروهای تجویزی

پزشک متخصص نوزادان و اطفال ممکن است داروهایی را برای درمان رفلاکس معده تجویز نماید تا اسید معده کودک کاهش یابد.

پزشک فقط در صورتی این داروها را تجویز می‌کند که رفلاکس معده کودک ادامه داشته باشد یا علائم زیر وجود داشته باشد:

• شما سعی در تغییر نحوه شیر دادن به کودک داشته باشید.
• نوزاد در خوابیدن و شیر خوردن دچار مشکل باشد.
• نوزاد به درستی رشد نکرده باشد.
• مسدودکننده‌های H2: مسدودکننده‌های H2 تولید اسید معده را کاهش می‌دهند. این داروها در کوتاه مدت علائم ناشی از رفلاکس معده را در نوزاد کاهش می‌دهند. این داروها همچنین به بهبود مری نیز کمک می‌کنند. پزشک ممکن است داروهای مسدودکننده H2 را تجویز کند که برخی از آن ها عبارتند از:مهارکننده‌های پمپ پروتون. مهارکننده‌های پمپ پروتون تولید اسید معده را کاهش می‌دهند. این مهارکننده‌ها بهتر از مسدودکننده‌های H2 علائم رفلاکس معده را درمان می‌کنند. این داروها همچنین می‌توانند پوشش مری نوزادان را نیز بهبود دهند. پزشکان معمولاً مهارکننده‌های پمپ پروتون را برای درمان‌های بلند مدت تجویز می‌کنند. نوزادان باید این داروها را با شکم خالی بخورند تا اسید معده بتواند آن ها را به کار اندازد.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون انواع مختلفی دارند که برخی از آن ها عبارتند از:
  • سایمتیدین (تاگامت HB)
  • فاموتیدین (پدیسید AC)
  • نیزاتیدین (آکسید AR)
  • رانیتیدین (زانتاک 75)
• ازومپرازول (نکزیوم)
• لنزوپرازول (پرواسید)
• امپرازول (پریلوزک، زگرید)
• پانتوپرازول (پروتونیکس)
• رابپرازول (اسیپ هکس)

• عمل جراحی

  متخصص گوارش اطفال، عمل جراحی را فقط برای نوزادانی که به رفلاکس بسیار شدید معده مبتلا هستند توصیه می‌کند. شیر خوران باید مشکلات تنفسی یا فیزیکی ناشی از رفلاکس معده داشته باشند تا بتوان انجام عمل جراحی را برای آن ها مورد ملاحظه قرار داد.

دکتر نازنین حسینی

متخصص اطفال – فوق تخصص نوزادان

آدرس:زاهدان خیابان مصطفی خمینی 8

دکتر نازنین حسینی از سال 1372 فعالیت خود را از شهرستان زاهدان آغاز نمودخ و مشغول به فعالیت می باشند