دکتر اطفال زاهدان

هیپوگلیسمی بیماری است که باعث افت شدید گلوکز (قند) خون نوزاد می‌شود. گلوکز برای رشد طبیعی مغز نوزاد ضروری است.

بنابراین هنگامی که میزان قند خون نوزاد بسیار افت می‌کند، سلول‌های مغز و عضلات وی انرژی لازم برای کار کردن بطور مناسب را نخواهند داشت.

هیپوگلیسمی یا افت قند خون ممکن است کوتاه‌مدت یا مداوم باشد. در صورتی که قند خون نوزاد کم باشد و درمان نشود، می‌تواند برای سلامتی مضر باشد.

کم بودن قند خون در صورتی که بالا نرود می‌تواند حتی منجر به آسیب دیدن مغز نوزاد شود. به همین دلیل است که پزشک بطور دقیق وضعیت کودک شما را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که سالم است.

افت قند خون نوزاد چیست؟

افت قند خون در نوزادان به عنوان قند خون به میزان کمتر از mg/dL ۳۰ (mmol/L ۶۵/۱) در ۲۴ ساعت اول زندگی و کمتر از mg/dL ۴۵ (mmol/L ۵/۲) پس از آن است

که شایع‌ترین مشکل متابولیک در نوزادان می‌باشد. قند خون پایین زمانی رخ می‌دهد که میزان تقاضای بدن برای گلوکز (یک قند ساده) نسبت به عرضه‌ی آن بیشتر است.

نوزادان گلوکز را از لاکتوز (قند شیر) که در شیر و آغوز موجود می‌باشد، دریافت می‌کنند. برخی نوزادان در حفظ قند خون به مقدار کافی نسبت به دیگران مشکل دارند.

در حالی که افت گاه به گاه در قند خون بی‌ضرر است، اما دوره‌های طولانی مدت قند خون پایین می‌تواند به سیستم عصبی مرکزی آسیب برساند.

سطح نرمال قند خون در نوزان چقدر است؟

میزان قند خون با افزایش سن تغییر می‌کند و معمولاً در نوزادان تازه متولد شده نسبت به کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان کمتر است. هنگامی که یک تا دو ساعت از تولد نوزاد گذشته باشد، میزان نرمال قند خون کمتر از mmol/L ۲ است،

اما ظرف دو تا سه روز به حد بزرگسالان می‌رسد (بالای mmol/L ۳).

چرا هیپوگلیسمی در نوزادان باعث نگرانی است؟

مغز به قند خون وابسته است زیرا منبع اصلی سوخت می‌باشد. کم بودن بیش از حد قند می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مغز شود. هیپوگلیسمی شدید یا طولانی مدت ممکن است منجر به تنشج یا آسیب جدی مغز شود.

دلایل

هیپوگلیسمی در نوزادان می‌تواند ناشی از شرایطی مانند موارد زیر باشد:

• تغذیه‌ی نامناسب مادر در طول بارداری
• تولید بیش از حد انسولین به دلیل کنترل ضعیف دیابت توسط مادر
• عدم سازگاری خون مادر با فرزند (بیماری همولیتیک شدید نوزاد)
• نقائص هنگام تولد
• بیماری‌های متابولیک مادرزادی
• اکسیژن ناکافی در هنگام تولد (خفگی حین تولد)
• بیماری کبدی
• عفونت

عوامل خطر

نوزادانی که بیشتر مستعد ابتلا به هیپوگلیسمی هستند عبارتند از:

• نوزادان متولد شده از مادران دیابتی ممکن است پس از زایمان و هنگامی که منبع گلوکز (از طریق بند ناف) قطع می‌شود و تولید انسولین در نوزاد باعث سوخت و ساز قند موجود می‌شود، دچار افت قند خون شوند.
• در نوزدان کوچک‌تر از سن حاملگی و با رشد محدود ممکن است میزان ذخایر گلیکوژن بسیار کم باشد.
• نوزادان نارس بخصوص آنهایی که دارای وزن کم هستند و اغلب دارای ذخایر محدود گلیکوژن (قند ذخیر شده در کبد) یا عملکرد ناقص کبد می‌باشند.
• نوزادان متولد شده تحت استرس شدید
• نوزادانی که ناپایداری دما را تجربه می‌کنند (برای مثال سرما می‌خورند) یا مادر آنها با برخی داروهای خاص تحت درمان قرار می‌گیرد.
• نوزادان که برای سن حاملگی بزرگ‌تر می‌باشند. این وضعیت مرتبط با دیابت بارداری است اما در اثر انواع مشکلات مادرزای نیز می‌تواند باشد.

علائم

علائم افت قند خون ممکن است در نوزادان تازه متولد شده محسوس نباشد. در ادامه شایع‌ترین علائم هیپوگلیسمی در نوزادان عنوان شده‌اند. هر چند ممکن است هر نوزاد علائم متفاوتی داشته باشد. این علائم عبارتند از:

• عصبی بودن نوزاد
• سیانوز (آبی بودن پوست)
• آپنه (وقفه تنفسی) 
• هیپوترمی (پایین بودن دمای بدن) 
• هیپوتونی یا ضعف عضلانی
• تغذیه ضعیف 
• لتارژی
• تشنج

علائم هیپوگلیسمی ممکن است شبیه به بیماری‌ها یا شرایط پزشکی دیگری باشد. همیشه جهت تشخیص باید باید با یک پزشک اطفال مشورت کنید.

تشخیص

متخصص سوالاتی درباره‌ی علائم و سابقه پزشکی خانواده می‌پرسد. همچنین ممکن است مدت زمان بین آخرین وعده غذایی نوزاد و شروع علائم نیز پرسیده شود.

در صورتی که کودکان دیگر در خانواده سابقه افت قند خود داشته باشند باید به پزشک گفته شود. متخصص بدن نوزاد را به دقت معاینه می‌کند. ممکن است آزمایش‌های زیر انجام شوند:

• تست ناشتا: متخصص در طی یک دوره‌ی زمانی که در آن نوزاد چیزی نمی‌خورد به دقت او را تحت نظر می‌گیرد. این تست به این دلیل انجام می‌شود تا افت قند خون رخ دهد. پس از آن متخصص آزمایش‌هایی را برای یافتن دلیل این مشکل انجام می‌دهد.
• آزمایش‌های خون و ادرار برای اندازه‌گیری میزان قند خون و یافتن دلیل هیپوگلیسمی

درمان

درمان مخصوص برای افت قند خون نوزاد توسط پزشک و بر اساس عوامل زیر تعیین می‌شود:

• سن حامگلی نوزاد، وضعیت کلی سلامتی و سابقه پزشکی
• شدت بیماری
• طاقت نوزاد برای تحمل داروها، روش‌ها یا درمان‌های خاص
• انتظارات از دوره بیماری
• نظر یا ترجیح شما

درمان شامل مصرف منابع سریع‌الاثر گلوکز توسط نوزاد می‌باشد. این درمان ممکن است شامل دادن مخلوط آب و قند به عنوان تغذیه اولیه باشد. یا ممکن است نوزاد گلوکز را بصورت داخل وریدی دریافت کند.

سطح گلوکز خون نوزاد پس از درمان به دقت کنترل می‌شود تا احتمال عود مجدد هیپوگلیسمی بررسی شود.

تغذیه با شیر مادر 

• انرژی خود را بر این بگذارید که نوزادتان به دفعات و بطور مناسب با شیر تغذیه شود. وعده‌های آغوز کوچک، مکرر، سرشار از پروتئین و کالری نسبت به بطری آب قندی که توسط کارکنان بیمارستان ارائه می‌شوند، بسیار بهتر هستند.
• جلوگیری از اتلاف انرژی کودک به حفظ قند خون در سطوح مناسب کمک می‌کند. تغذیه مکرر با شیر مادر باعث صرفه‌جویی در انرژی می‌شود. نوزادان در هنگام تغذیه از شیر مادر نسبت به زمان گریه کردن یا خوردن شیر از شیشه انرژی کمتری مصرف می‌کنند.
• در صورتی که مشخص شود در چند روز ابتدایی زندگی نوزاد نیاز به استفاده از مکمل است، به جای قند و آب که می‌تواند باعث افزایش سریع و سپس افت ناگهانی قند خون نوزاد شود، از شیر خشک استفاده کنید. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که در صورتی که نوزادان به دلیل افت قند خون یا زردی نیاز به مکمل داشته باشند، باید به جای محلول آب و قند از شیر خشک استفاده شود.
• اگر از مکمل استفاده می‌شود، از نوک مصنوعی که می‌تواند موجب سردرگمی شیرخوار در گرفتن پستان شود پرهیز کنید. به جای استفاده از شیشه شیر می‌توان از لیوان مخصوص نوزاد، سرنگ، قطره چکان یا حتی انگشت استفاده کرد.
• یک نوزاد متولد شده از مادر دیابتی وابسته به انسولین، بخصوص در صورتی که نارس باشد، اغلب یک یا چند روز به محلول گلوکز و یا شیشه‌های شیر خشک جهت تثبیت قند خون تا زمانی که مادر بتواند شیر کافی تولید کند، نیاز خواهد داشت. این مکمل‌ها را باید در کنار تغذیه با شیر مادر و نه به جای آن استفاده کرد.

پیشگیری

ممکن است راهی برای پیشگیری از هیپوگلیسمی در نوزادان وجود نداشته باشد و فقط باید به دقت علائم را کنترل کرده و در اسرع وقت درمان کرد.

مادران مبتلا به دیابت می‌توانند میزان گلوکزی که بر جنین تاثیر منفی می‌گذارد را با کنترل شدید میزان قند خون و نگه داشتن آن در سطح طبیعی، به حداقل برسانند.

دکتر نازنین حسینی

متخصص اطفال – فوق تخصص نوزادان

آدرس:زاهدان خیابان مصطفی خمینی 8

دکتر نازنین حسینی از سال 1372 فعالیت خود را از شهرستان زاهدان آغاز نمودخ و مشغول به فعالیت می باشند